Chemobrein Overwinnen: Praktische Tips en Ondersteuning

Gebrek aan concentratie, snel overprikkeld, vergeetachtig, dit zijn dingen die veel ex-kankerpatiënten na hun behandeling ervaren. Deze klachten worden ook wel chemobrein genoemd. Je hebt misschien wel eens gehoord van deze term, maar weet je precies wat het betekent en wat je kunt doen om ermee om te gaan? Maak je geen zorgen; ik leg het je allemaal op een eenvoudige en begrijpelijke manier uit.

Chemobrein, soms ook wel 'cognitieve stoornis geassocieerd met chemotherapie' genoemd, verwijst naar een reeks cognitieve problemen die sommige mensen ervaren tijdens of na hun kankerbehandeling. Deze problemen kunnen variëren van geheugenverlies tot moeite met concentreren en het verwerken van informatie. Hoewel chemobrein niet bij iedereen voorkomt, kan het voor sommige mensen een aanzienlijke invloed hebben op hun dagelijkse leven en welzijn.

In dit blog ga ik dieper in op wat chemobrein precies is, wat de mogelijke oorzaken zijn, en hoe je de symptomen kunt herkennen. Ik zal ook enkele praktische tips en strategieën delen om je te helpen omgaan met chemobrein en je kwaliteit van leven te verbeteren. Weet dat je niet de enige bent met deze klachten en dat er mogelijkheden zijn om je klachten te verminderen.

Wat is een ‘chemobrein’?

Chemobrein, ook wel bekend als cognitieve stoornissen geassocieerd met chemotherapie, verwijst naar een reeks cognitieve problemen die sommige mensen ervaren tijdens of na de behandeling van kanker met chemotherapie. Het wordt gekenmerkt door veranderingen in het denkvermogen, geheugen, aandacht en andere mentale functies, wat kan leiden tot belemmeringen in het dagelijks functioneren.

De belangrijkste symptomen van chemobrein zijn onder meer:

1. Geheugenproblemen: Mensen met chemobrein kunnen moeite hebben met het onthouden van recente gebeurtenissen, afspraken of belangrijke informatie, zoals namen of telefoonnummers. Ze kunnen ook vergeetachtig zijn en vaak dingen kwijtraken.
2. Moeite met concentreren: Chemobrein kan het vermogen om aandacht te besteden aan taken en gesprekken beïnvloeden. Mensen met chemobrein kunnen gemakkelijk afgeleid raken en het moeilijk vinden om zich te concentreren op één ding tegelijk.
3. Verwerken van informatie: Mensen die chemobrein ervaren, kunnen moeite hebben met het begrijpen en verwerken van nieuwe informatie. Dit kan betekenen dat ze langzamer denken, moeite hebben met het volgen van complexe instructies of langer nodig hebben om beslissingen te nemen.
4. Planning en organisatie: Chemobrein kan het vermogen om taken te plannen, prioriteiten te stellen en te organiseren beïnvloeden. Dit kan leiden tot problemen met het effectief beheren van tijd, het halen van deadlines of het voltooien van taken.
5. Probleemoplossing en besluitvorming: Mensen met chemobrein kunnen worstelen met het oplossen van problemen en het nemen van beslissingen, wat kan leiden tot frustratie en een afname van het zelfvertrouwen.
6. Vermoeidheid: Chemobrein kan gepaard gaan met een gevoel van mentale vermoeidheid of uitputting, wat het moeilijk maakt om energie te vinden voor dagelijkse activiteiten en verantwoordelijkheden.

Het is belangrijk op te merken dat de symptomen van chemobrein kunnen variëren van persoon tot persoon en in de loop van de tijd kunnen veranderen. Ze kunnen mild of ernstig zijn en kunnen tijdelijk of langdurig aanhouden. Hoewel chemobrein vaak wordt geassocieerd met chemotherapie, kunnen ook andere factoren bijdragen aan de symptomen.

Dus ook mensen die kanker hebben gehad maar geen chemotherapie hebben ondergaan kunnen cognitieve klachten ervaren die vergelijkbaar zijn met chemobrein. Deze klachten kunnen het gevolg zijn van andere factoren, zoals andere kankerbehandelingen dan chemo, stress en vermoeidheid die samenhangen met kanker en de behandeling ervan.

Oorzaken van chemobrein

Hoewel de exacte oorzaken van chemobrein nog niet volledig worden begrepen, zijn er verschillende factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van cognitieve klachten na chemotherapie en kankerbehandeling. Hierbij een aantal onderwerpen die kunnen bijdragen aan de symptomen van chemobrein:

1. Directe effecten van chemotherapie: Chemotherapie is ontworpen om snelgroeiende kankercellen te doden. Helaas kan het ook een effect hebben op gezonde cellen, waaronder vaak op neuronen. Waar neuropathie in handen en/of voeten veel voorkomende is, zijn de hersenen natuurlijk ook één groot neurologisch netwerk. In de hersenen kan chemo leiden tot tijdelijke of langdurige veranderingen in het cognitief functioneren.
2. Andere kankerbehandelingen: Naast chemotherapie kunnen ook andere behandelingen, zoals bestraling en immunotherapie, cognitieve klachten veroorzaken. Dit komt doordat deze behandelingen ook invloed kunnen hebben op gezonde cellen en het normale functioneren van de hersenen.
3. Hormoontherapie: Tamoxifen is een veelgebruikt medicijn bij de behandeling van hormoongevoelige borstkanker. Het effect van tamoxifen op de hersenen is complex en niet volledig begrepen. Oestrogeen speelt een rol bij verschillende hersenfuncties, waaronder cognitie, stemming en geheugen. Het blokkeren van de werking van oestrogeen in de hersenen door tamoxifen kan leiden tot veranderingen in de cognitieve functie en stemming.
4. Kanker zelf: Kanker kan leiden tot ontstekingsreacties en hormonale veranderingen in het lichaam, wat op zijn beurt invloed kan hebben op het cognitief functioneren. Bovendien kunnen sommige hersentumoren directe druk uitoefenen op hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor geheugen en concentratie.
5. Stress en emotionele factoren: Het hebben van kanker en het ondergaan van behandelingen kan leiden tot verhoogde stress, angst en depressie. Deze emotionele factoren hebben een negatieve invloed op het cognitief functioneren en dragen bij aan de symptomen van chemobrein.
6. Vermoeidheid en slaapproblemen: Veel mensen met kanker en ex-kankerpatiënten ervaren vermoeidheid en slaapproblemen. Dit kan verschillende redenen hebben zoals stress, maar zeker ook medicatie als prednison en hormoontherapie. Dit kan leiden tot een verminderd cognitief functioneren. Een goede slaaphygiëne en voldoende rust zijn essentieel voor het behoud van een gezonde hersenfunctie.

Symptomen en ervaringen: Omgaan met chemobrein

Chemobrein kan zich op verschillende manieren uiten, en de ervaringen kunnen van persoon tot persoon verschillen. Laten we eerst eens kijken naar de meest voorkomende symptomen van chemobrein:

1. Geheugenproblemen: Veel mensen met chemobrein hebben moeite om dingen te onthouden, zoals namen, afspraken, of waar ze hun sleutels hebben neergelegd. Het kan ook lastig zijn om nieuwe informatie te onthouden.
2. Concentratieproblemen: Het kan moeilijk zijn om je aandacht erbij te houden, vooral bij langdurige of complexe taken. Dit kan leiden tot verminderde productiviteit op het werk of tijdens het uitvoeren van dagelijkse activiteiten.
3. Trager denken: Sommige mensen merken dat ze trager denken of moeite hebben om op woorden te komen. Een gesprek voeren of een beslissing nemen kan daardoor meer tijd en moeite kosten.
4. Problemen met multitasken: Het uitvoeren van meerdere taken tegelijkertijd kan een uitdaging zijn voor mensen met chemobrein. Dit kan leiden tot een verminderd vermogen om efficiënt te werken of huishoudelijke taken uit te voeren.
5. Vermoeidheid: Chemobrein kan zorgen voor een algemeen gevoel van vermoeidheid, zowel mentaal als fysiek. Dit kan het moeilijk maken om energie te vinden voor sociale activiteiten, werk of hobby's.

Nu we de symptomen van chemobrein hebben besproken, laten we eens kijken naar enkele persoonlijke ervaringen van mensen die hiermee te maken hebben gehad:

• Sandra, een 42-jarige ex-kankerpatiënte, vertelde: "Sinds mijn chemotherapie heb ik vaak moeite om me dingen te herinneren, vooral op drukke dagen. Ik ben begonnen met het maken van lijstjes en het zetten van herinneringen op mijn telefoon om me te helpen mijn geheugen te ondersteunen."
• Pieter, een 36-jarige overlever van kanker, deelde zijn ervaring: "Mijn concentratie is niet meer wat het geweest is na de behandeling. Ik kan me soms moeilijk focussen op mijn werk. Gelukkig is mijn leidinggevende begripvol en geeft me de ruimte om pauzes te nemen wanneer ik ze nodig heb."
• Els, een 58-jarige ex-kankerpatiënte, vertelde: "Ik merk dat ik sneller moe ben sinds mijn chemotherapie. Ik heb geleerd om naar mijn lichaam te luisteren en mijn energie beter te verdelen over de dag. Hierdoor kan ik blijven genieten van mijn hobby's en sociale activiteiten."

Zelf ervaar ik klachten wanneer ik vermoeid ben. Eind van de middag is mijn concentratie laag en wanneer ik echt vermoeid ben, kan ik zelfs het gevoel hebben een beetje wazig te zien en dat ik niet goed meer kan nadenken. Ook bij het werken in groepen met veel prikkels vragen van mij extra energie. Zelf merk ik, dat wanneer ik op momenten dat ik me heel moe voel in mijn hoofd of slecht kan concentreren, en ga sporten ik me daarna minder vermoeid voel. Daarom sport ik tegenwoordig aan het einde van de middag.

Het is belangrijk om te onthouden dat ieders ervaring met chemobrein uniek is. Als je zelf te maken hebt met chemobrein, weet dan dat je niet alleen bent en dat er manieren zijn om je symptomen te beheersen en je kwaliteit van leven te verbeteren.

Preventie en risicovermindering van chemobrein

Hoewel chemobrein een bekende bijwerking is van kankerbehandelingen, zijn er manieren waarop je het risico op het ontwikkelen of verergeren van deze aandoening kunt verminderen. Door aandacht te besteden aan slaap, voeding en lichaamsbeweging, heb je een positieve impact op je cognitieve gezondheid.

1. Slaap: Een goede nachtrust is essentieel voor het herstel en behoud van onze hersenfunctie. Zorg ervoor dat je elke nacht voldoende slaap krijgt, idealiter 7-9 uur voor volwassenen. Probeer een regelmatig slaapschema aan te houden, ontspan voor het slapengaan en maak je slaapkamer donker, koel en rustig om een goede slaapomgeving te bevorderen. Lees hier meer over slaap 
2. Voeding: Wat we eten kan invloed hebben op onze hersengezondheid. Probeer een uitgebalanceerd dieet te volgen met veel fruit, groenten, volkorenproducten, magere eiwitten en gezonde vetten. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, omega-3-vetzuren en vitamine B kunnen bijzonder gunstig zijn voor de hersenfunctie. Vermijd overmatige suiker, alcohol en sterk bewerkte voedingsmiddelen. Lees hier meer over voeding.
3. Lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging is niet alleen goed voor je lichaam, maar ook voor je hersenen. Oefening kan helpen bij het verbeteren van de bloedcirculatie naar de hersenen en het vrijkomen van stoffen die de hersenfunctie ondersteunen. Probeer minimaal 150 minuten per week matige lichaamsbeweging te doen, zoals wandelen, fietsen of zwemmen. Zorg er wel voor dat je je activiteiten afstemt op je energieniveau en lichamelijke conditie.
4. Stressmanagement: Chronische stress kan een negatieve invloed hebben op de hersenfunctie. Zoek naar manieren om stress te verminderen, zoals meditatie, diepe ademhaling, yoga of andere ontspanningstechnieken. Het is ook belangrijk om tijd vrij te maken voor leuke activiteiten en sociale contacten om je algehele welzijn te ondersteunen. 
5. Pauzes nemen: Neem regelmatig korte pauzes gedurende de dag, vooral als je merkt dat je concentratie afneemt. Een korte wandeling of een moment van rust kan je helpen om je energie en focus te herstellen. Een kort slaapje of mediteren kan zeer goed werken.
6. Blijf mentaal actief: Houd je geest scherp door regelmatig cognitief stimulerende activiteiten te ondernemen, zoals lezen, puzzels oplossen, nieuwe vaardigheden of taal leren of een nieuwe hobby oppakken.
7. Wees geduldig met jezelf: Accepteer dat het tijd en moeite kan kosten om te herstellen van chemobrein. Wees geduldig met jezelf en sta open voor het aanpassen van je verwachtingen en dagelijkse routines om je symptomen beter te beheersen.

Door deze gezonde gewoonten op te nemen in je dagelijks leven, kun je niet alleen het risico op chemobrein verminderen, maar ook je algehele gezondheid en welzijn verbeteren.

Herwin je kracht en zelfvertrouwen

Heb je na het lezen van deze blog interesse om je chemobrein verder aan te pakken en je cognitieve functies te verbeteren? Dan heb ik goed nieuws voor je! Ik heb een speciale online training ontwikkeld die specifiek is ontworpen om ex-kankerpatiënten zoals jij te ondersteunen in hun herstel.

Deze online training biedt je praktische en effectieve strategieën om je algehele gezondheid te verbeteren, stress te verminderen en meer vertrouwen te krijgen in je toekomst.  Je leert meer over gezonde levensstijlkeuzes, stressmanagement en manieren om je emotionele welzijn te ondersteunen.

Als je klaar bent om de controle over je gezondheid terug te nemen en je leven na kanker ten volle te leven, nodig ik je uit om deel te nemen aan mijn online training. Het is tijd om je kracht en zelfvertrouwen te herwinnen, en ik ben er om je te begeleiden en te ondersteunen bij elke stap van deze reis.

Klik  hier om meer te weten te komen over de online training en je vandaag nog in te schrijven. Ik kijk ernaar uit om je te helpen op weg naar herstel en een betere cognitieve gezondheid.

Laten we samenwerken om chemobrein te overwinnen en het leven na kanker weer vol vertrouwen en vreugde te omarmen!

 Wetenschappelijke bronnen 

1. Janelsins, M.C., Kesler, S.R., Ahles, T.A., & Morrow, G.R. (2014). Prevalence, mechanisms, and management of cancer-related cognitive impairment. International Review of Psychiatry, 26(1), 102-113.
2. Myers, J.S. (2009). Chemotherapy-related cognitive impairment: the breast cancer experience. Oncology Nursing Forum, 36(6), 723-731.
3. Wefel, J.S., Kesler, S.R., Noll, K.R., & Schagen, S.B. (2015). Clinical characteristics, pathophysiology, and management of noncentral nervous system cancer-related cognitive impairment in adults. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 65(2), 123-138.
4. American Cancer Society. (2019). Chemo brain. Beschikbaar op: https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/changes-in-mood-or-thinking/chemo-brain.html
5. National Cancer Institute. (2018). Cognitive problems after cancer treatment. Beschikbaar op: https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/memory/cognitive-impairment-hp-pdq