Niet alleen is vitamine D essentieel voor een goede gezondheid van ons lichaam, maar het speelt ook een belangrijke rol in de preventie van kanker. Vitamine D is nodig voor een gezonde bot- en spiergroei, voor een goed immuunsysteem en voor de regulering van calcium en fosfor in ons lichaam. Het is dus van groot belang om voldoende vitamine D binnen te krijgen, met name voor kinderen en ouderen. Maar wist je ook dat vitamine D kan helpen bij het voorkomen van kanker? In deze blog leg ik uit hoe vitamine D kan bijdragen aan de preventie van kanker en hoe je ervoor kunt zorgen dat je op een veilige manier voldoende vitamine D binnenkrijgt.

Wat is vitamine D en hoe krijg je het binnen?

Vitamine D is een in vet oplosbare vitamine die een cruciale rol speelt in verschillende lichaamsfuncties. Het staat vooral bekend om zijn rol in het ondersteunen van de gezondheid van botten en tanden, omdat het helpt bij de opname van calcium en fosfor uit voedsel. Dit zorgt voor sterke botten en een goed functionerend spierstelsel.

Vitamine D speelt ook een rol in het immuunsysteem en helpt het lichaam om infecties te bestrijden. Daarnaast is er onderzoek dat suggereert dat vitamine D betrokken is bij celgroei, ontstekingsremming en het behoud van een normale zenuw- en spierfunctie.

Een tekort aan vitamine D kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals botontkalking bij volwassenen. Het is belangrijk om voldoende vitamine D binnen te krijgen via voeding, blootstelling aan zonlicht of supplementen om een goede gezondheid te behouden.

Vitamine D en zonlicht

Blootstelling aan de zon helpen bij het aanmaken van vitamine D in ons lichaam. Wanneer onze huid wordt blootgesteld aan zonlicht, maakt het lichaam vitamine D3 aan. De hoeveelheid vitamine D die het lichaam produceert, hangt af van de tijd van de dag, de breedtegraad, het seizoen, het huidtype en het gebruik van zonnebrandcrème.

Hoewel zonlicht belangrijk is voor onze gezondheid en ons helpt voldoende vitamine D te krijgen, kan overmatige blootstelling aan de zon en verbranding van de huid het risico op huidkanker verhogen. De zon produceert ultraviolette straling (UV-straling) die in staat is om het DNA in onze huidcellen te beschadigen. Dit kan leiden tot huidveroudering, pigmentvlekken en verschillende soorten huidkanker, waaronder melanoom.

Het is dus belangrijk om verstandig om te gaan met blootstelling aan de zon om overmatige blootstelling en het risico op huidkanker te voorkomen. Het is ook belangrijk om in de wintermaanden, wanneer de zonkracht te zwak is om voldoende vitamine D aan te maken in ons lichaam, andere manieren te vinden om voldoende vitamine D binnen te krijgen.

Vitamine D uit voeding

Een andere manier om vitamine D binnen te krijgen, is door middel van voeding. Dierlijke voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D zijn onder andere vette vis, eieren en lever. Maar het probleem hierbij is dat het eten van dierlijke voedingsmiddelen niet bijdraagt aan een gezond lichaam en de kans op kanker vergroot. In tegenstelling tot plantaardige voedingsmiddelen. Meer hierover kun je lezen in mijn blog over de kracht van plantaardige voeding.

Wel zijn er verrijkte plantaardige voedingsmiddelen zoals plantaardige melk, ontbijtgranen en sap. Ook wilde paddenstoelen bevatten wat vitamine D. Een truukje die je kunt uithalen is je champignons even een paar uur buiten in het zonlicht te leggen. Zo maken ze nog wat vitamine D aan.

Vitamine D suppletie

Het is moeilijk om voldoende vitamine D alleen uit voeding te halen en met zonnebaden vergroot je de kans op (huid)kanker. Het wordt daarom aanbevolen om een supplement te nemen om voldoende vitamine D binnen te krijgen, vooral in de wintermaanden. Er zijn twee vormen van vitamine D die je als supplement kunt kopen: vitamine D2 (ergocalciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol).

Vitamine D2 wordt voornamelijk verkregen uit plantaardige bronnen zoals gist en schimmels, bijvoorbeeld paddenstoelen die zijn blootgesteld aan ultraviolet licht. Het wordt vaak gebruikt in verrijkte voedingsmiddelen en supplementen.

Vitamine D3 wordt op de goedkoopste manier verkregen uit wolvet. De meest voorkomende plantaardige bron van vitamine D3 is afkomstig van korstmossen. Korstmossen zijn unieke organismen die uit een samenwerking tussen algen en schimmels bestaan. Ze zijn in staat om vitamine D3 te produceren wanneer ze worden blootgesteld aan zonlicht, net als het menselijk lichaam.

Hoe kan vitamine D kanker helpen voorkomen?

Er zijn verschillende manieren waarop vitamine D kan helpen bij het voorkomen van kanker, dit wordt ondersteund door verschillende wetenschappelijke studies.

Zo kan vitamine D helpen bij het reguleren van celdeling en het voorkomen van abnormale celgroei. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift Cancer Prevention Research toonde aan dat vitamine D-suppletie de celdeling van tumoren kan verminderen en de differentiatie van tumorcellen kan bevorderen. Dit laatste betekent dat de tumorcellen gestimuleerd worden zich te gedragen als gezonde cellen, dit kan helpen bij het voorkomen van kanker. Een andere studie gepubliceerd in The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology suggereert dat vitamine D de regulatie van celdeling en geprogrammeerde celdood (apoptose) kan beïnvloeden.

Vitamine D helpt bij het verminderen van ontstekingen, ontstekingen dragen bij aan de ontwikkeling van kanker. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention toonde aan dat vitamine D kan helpen bij het verminderen van ontstekingsmarkers in het lichaam, wat kan helpen bij het voorkomen van kanker. Een andere studie gepubliceerd in het tijdschrift PLOS One suggereert dat vitamine D de ontstekingsreactie in het lichaam kan verminderen door het reguleren van bepaalde immuuncellen.

Ook kan vitamine D helpen bij het reguleren van de immuunrespons en het voorkomen van de groei van tumoren. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift Cancer Research toonde aan dat vitamine D de activiteit van immuuncellen kan stimuleren en de groei van tumoren kan verminderen. Een andere studie gepubliceerd in het tijdschrift Clinical Cancer Research suggereert dat vitamine D kan helpen bij het remmen van de nieuwvorming van bloedvaten (angiogenese) in tumoren.

Er zijn ook studies die suggereren dat vitamine D een rol kan spelen bij het voorkomen van borstkanker. In een meta-analyse van 25 studies gepubliceerd in het tijdschrift Anticancer Research werd geconcludeerd dat hogere bloedspiegels van vitamine D geassocieerd waren met een lager risico op borstkanker. Een andere studie gepubliceerd in het American Journal of Clinical Nutrition wees uit dat vitamine D-supplementen het risico op borstkanker bij postmenopauzale vrouwen kunnen verminderen.

Naast borstkanker en darmkanker zijn er ook aanwijzingen dat vitamine D kan helpen bij het voorkomen van andere vormen van kanker, waaronder prostaatkanker en longkanker. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE suggereerde dat vitamine D-supplementen het risico op prostaatkanker kunnen verminderen. Een andere studie gepubliceerd in het tijdschrift Oncotarget wees uit dat hogere bloedspiegels van vitamine D geassocieerd waren met een lager risico op longkanker.

Vitamine D-tekort in Nederland

In Nederland hebben veel mensen een tekort aan vitamine D, vooral in de wintermaanden. Dit komt doordat de zon in Nederland in deze periode niet sterk genoeg is om voldoende vitamine D aan te maken in ons lichaam. Ook hebben sommige groepen mensen meer kans op een vitamine D-tekort, zoals ouderen, mensen met een donkere huidskleur en mensen die weinig buiten komen. Een vitamine D-tekort kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, waaronder botontkalking, spierzwakte, vermoeidheid en een verzwakt immuunsysteem.

Er zijn verschillende wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd naar het vitamine D-tekort in Nederland. Een van de meest uitgebreide onderzoeken is de "Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010", uitgevoerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Uit dit onderzoek bleek dat ongeveer 50% van de Nederlandse bevolking een vitamine D-tekort heeft in de wintermaanden, terwijl dit percentage in de zomermaanden daalt naar ongeveer 10%.

Een ander onderzoek uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam en het VU Medisch Centrum toonde aan dat meer dan 50% van de Nederlandse mannen en vrouwen een vitamine D-tekort heeft in de wintermaanden. Dit tekort werd vooral gezien bij oudere mensen en mensen met een donkere huidskleur.

Verder blijkt uit een recente studie uitgevoerd door het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) dat er in Nederland een verband is tussen het vitamine D-tekort en het risico op COVID-19. Uit deze studie bleek dat patiënten met een lager vitamine D-gehalte in het bloed een hoger risico hadden op een ernstig verloop van de ziekte en op overlijden.

Belangrijke informatie uit de wetenschap

Tumoren lijken geen directe invloed te hebben op de vitamine D-spiegels, maar de behandeling tegen kanker wel. Zelfs eenvoudige knieoperaties kunnen de vitamine D-spiegel in ons lichaam binnen enkele uren dramatisch verlagen. Dit vermoedelijk vanwege de ontstekingsreactie die het in het lichaam veroorzaakt.

Hogere vitamine D-spiegels worden geassocieerd met een betere overleving bij darm- en borstkanker. Vrouwen met de laagste vitamine D-spiegels hebben zelfs ongeveer twee keer zoveel kans op terugkerende borstkanker en overlijden. Lage vitamine D-spiegels worden ook geassocieerd met een langere overleving bij eierstokkanker en andere vormen van kanker, zoals lymfeklierkanker.

Er zijn nu een paar gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken en het lijkt erop dat vitamine D-supplementen het risico op overlijden door kanker verminderen. Belangrijk om te weten is dan welke dosis vitamine D je moet innemen. De onderzoekers stellen voor om de bloedspiegels op zijn minst tot ongeveer 75 nmol/l te verhogen; een niveau dat niet wordt bereikt door maar liefst driekwart van de vrouwen met borstkanker of een opvallende 97% van de patiënten met darmkanker.

Om het niveau van 75 nmol/l, of misschien zelfs beter, 100 nmol/l te bereiken, zijn mogelijk dagelijks 2.000 IE (50 mcg) tot 4.000 IE (100 mcg) vitamine D nodig. Deze hoeveelheden worden veilig geacht.

Ongeacht wat het exacte niveau is, kunnen de bevindingen van dit soort studies een diepgaande invloed hebben op de toekomstige behandeling van kanker.

Het is het belangrijk om te benadrukken dat de relatie tussen vitamine D en kanker nog steeds een onderwerp is van onderzoek en dat er meer studies nodig zijn om effectiviteit van vitamine D-supplementen te bepalen. Het is ook belangrijk om te onthouden dat het krijgen van voldoende vitamine D slechts één aspect is van een gezonde levensstijl en dat het belangrijk is om een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet te volgen en regelmatig lichaamsbeweging te krijgen.

Let op! Het nemen van hoge doses vitamine D supplementen is schadelijk voor je gezondheid. Denk je dat je vitamine D waarde te laag is raadpleeg dan altijd eerst een arts. Mocht je om bepaalde redenen bloed moeten prikken kan je altijd vragen om ook je vitamine D te laten bepalen. Dan weet je zeker wat verstandig is om te doen.

Referenties:

H Maalmi, J M Ordóñez-Mena, B Schöttker, H Brenner. Serum 25-hydroxyvitamin D levels and survival in colorectal and breast cancer patients: systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Cancer. 2014 May;50(8):1510-21.

 P M Webb, A de Fazio, M M Protani, T I Ibiebele, C M Nagle, A H Brand, P I Blomfield, P Grant, L C Perrin, R E Neale, Australian Ovarian Cancer Study Group. Circulating 25-hydroxyvitamin D and survival in women with ovarian cancer. Am J Clin Nutr. 2015 Jul;102(1):109-14.

A A N Rose, C Elser, M Ennis, P J Goodwin. Blood levels of vitamin D and early stage breast cancer prognosis: a systematic review and meta-analysis. Breast Cancer Res Treat. 2013 Oct;141(3):331-9.

B Wang, Z Jing, C Li, S Xu, Y Wang. Blood 25-hydroxyvitamin D levels and overall mortality in patients with colorectal cancer: a dose-response meta-analysis. Eur J Cancer. 2014 Aug;50(12):2173-5.

Feldman D, Krishnan AV, Swami S, Giovannucci E, Feldman BJ. The role of vitamin D in reducing cancer risk and progression. Nat Rev Cancer. 2014;14(5):342-57.

Gupta D, Lammersfeld CA, Trukova K, Lis CG. Vitamin D and cancer: a review of molecular mechanisms. Biofactors. 2010;36(6):383-8.

Lim U, Song MA. Dietary and lifestyle factors of DNA methylation. Methods Mol Biol. 2012;863:359-76.

Yip KH, Kolesnikoff N, Yu C, Hauschild N, Taing H, Biggs L, et al. Mechanisms of vitamin D₃ metabolite repression of IgE-dependent mast cell activation 2014 May;133(5):1356-64